Α’ ΕΞΑΜΗΝΟ

Σκοπός του μαθήματος είναι να εισάγει το φοιτητή στην Χημική Βιομηχανία και στις γενικές αρχές της διαχείρισης Ποιότητας, Περιβάλλοντος και Υγείας και Ασφάλειας, καθώς και της διαχείρισης του κινδύνου σε ένα ολιστικό πλαίσιο κατανόησης της διαχείρισης του όλου σχετικού αντικειμένου Το θεωρητικό μέρος του μαθήματος διακρίνεται σε πέντε (5) διακριτά υπομέρη:
α) Το πρώτο μέρος αφορά την παρουσίαση όλων των εκφάνσεων της Διεθνούς, Ευρωπαϊκής και Ελληνικής Χημικής Βιομηχανίας και επιχειρήσεων.
β)Το δεύτερο μέρος αφορά το οριζόντιο θέμα της διαχείρισης κινδύνου. Ξεκινά με τις βασικές έννοιες και είδη κινδύνων. Αναλύεται η βασική βηματική διαδικασία διαχείρισης κινδύνου (Αναγνώριση Κινδύνου, Εκτίμηση Κινδύνου, Στρατηγικές Διαχείρισης) με ιδιαίτερη έμφαση στους κινδύνους που αφορούν την Ποιότητα, το Περιβάλλον και την Υγεία και Ασφάλεια. Παρουσιάζονται οι προσεγγίσεις διαχείρισης κινδύνων (διοίκηση/διακυβέρνηση) για εταιρικούς και συστημικούς κινδύνους αντίστοιχα.
γ) Το τρίτο μέρος αφορά τη Διαχείριση Ποιότητας. Περιλαμβάνει τις βασικές έννοιες και ορισμούς της Ποιότητας, καθώς και τις βασικές αρχές διαχείρισης Ποιότητας. Περιλαμβάνει παρουσίαση θεμάτων νομικού και κανονιστικού πλαισίου, καθώς και τυποποίησης
δ) Το τέταρτο μέρος αφορά την Περιβαλλοντική Διαχείριση Περιλαμβάνει τις βασικές έννοιες και ορισμούς (βιώσιμη ανάπτυξη, περιβαλλοντικό αποτύπωμα, κλπ.), καθώς και τις βασικές αρχές περιβαλλοντικής διαχείρισης. Παρουσιάζεται το βασικό εθνικό και διεθνές νομικό και κανονιστικό πλαίσιο σε θέματα περιβαλλοντικής διαχείρισης
ε) Το πέμπτο μέρος αφορά την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία. Περιλαμβάνει τους βασικούς ορισμούς (εργατικό ατύχημα, επαγγελματική ασθένεια, κλπ.), καθώς και το βασικό εθνικό και ευρωπαϊκό νομικό και κανονιστικό πλαίσιο.
Παρουσιάζονται οι εμπλεκόμενοι φορείς (Τεχνικός Ασφαλείας, Γιατρός Εργασίας, Επιθεώρηση Εργασίας, κλπ.), καθώς και οι βασικές αρχές διαχείρισης του επαγγελματικού κινδύνου.

Το μάθημα περιλαμβάνει θεωρητικού υποβάθρου γνώσεις στην τεχνολογία του ελέγχου και διασφάλισης της ποιότητας, Ειδικότερα στα συστήματα για την ποιότητα και στη βασική μεθοδολογία και τις τεχνικές οργάνωσης και διοίκησης της ποιότητας. Συγκεκριμένα, γίνεται εμβάθυνση στα ακόλουθα ειδικά θέματα:
Κατανόηση του όρου Ολικός Έλεγχος Ποιότητας (ΟΕΠ), των παραμέτρων που τον επηρεάζουν, καθώς και το πώς μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη.
Σχεδιασμός και ανάπτυξη ενός προϊόντος / μία υπηρεσίας ποιότητας [συμπεριλαμβάνοντας την ανάλυση αστοχίας και αποτελεσμάτων (FMEA)], και σχεδιασμός των εμπλεκόμενων διεργασιών παραγωγής.
Δημιουργία καλού υπόβαθρου στη Διαχείριση ή Διοίκηση Ολικής Ποιότητας καθώς και στα λοιπά εφαρμοζόμενα Συστήματα Διασφάλισης Ποιότητας (ΣΔΠ) (ομοιότητες και διαφορές) και στα βραβεία ολικής ποιότητας (ΕΕ, ΗΠΑ, Ιαπωνία).
Εφαρμογή των πιο ευρέως χρησιμοποιούμενων εργαλείων και τεχνικών (καταιγισμός ιδεών, διάγραμμα συγγένειας, διάγραμμα αιτίου-αποτελέσματος, συγκριτική παρουσίαση με συστήματα αναφοράς, διάγραμμα ελέγχου, ιστόγραμμα, διάγραμμα Pareto, και διάγραμμα διασκόρπισης).
Θεωρητική όσο και πρακτική γνώση για τα δύο σημαντικά συστήματα ISO: την «οικογένεια» προτύπων ISO 9000 για τη διαχείριση ποιότητας. Ορολογία, βασικές αρχές, δομή, και ISO 22000 για ποιότητα προϊόντος και ποιότητα και ασφάλεια τροφίμων, αντίστοιχα Άλλα πρότυπα ποιότητας.
Μέτρηση, υπολογισμός, ανάλυση και υπολογισμός τους κόστους για την ποιότητα λαμβάνοντας υπόψη την πιθανότητα να λάβει χώρα ένας μεγάλος αριθμός αστοχιών διαφορετικής προέλευσης.
Κατανόηση των διάφορων τεχνικών για βελτιστοποίηση του κόστους για την ποιότητα (περιορισμός κόστους με ταυτόχρονη βελτίωση της ποιότητας).
Τρόποι Εφαρμογής στους καταναλωτές συστήματος διασφάλισης, αξιολόγησης και πιστοποίησης.
Κατανόηση της σημασίας της ασφάλειας προϊόντος και της προστασίας του καταναλωτή μέσα στο νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ.
Το νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ για θέματα ανάπτυξης ποιότητας, σήμανση CE, και ασφάλεια εμπορίας τροφίμων (HACP, ISO 22000).

Σκοπός του μαθήματος είναι να εισαγάγει τον φοιτητή – νέο ερευνητή – στις διάφορα θέματα που αφορούν την περιβαλλοντική πολιτική, σχεδιασμό και διαχείριση. Αρχικά γίνεται εισαγωγή στις βασικές έννοιες του ελέγχου ρύπανσης και της διαχείρισης περιβάλλοντος. καλύπτονται θέματα που αφορούν Περιβαλλοντικά Προβλήματα και το Νομοθετικό Πλαίσιο (Ελλάδα, Ευρώπη, Διεθνή Κοινότητα) ενώ αναλύονται τα Μείζονα περιβαλλοντικά προβλήματα όπως η εξάντληση στρώματος του όζοντος, το φαινόμενοι του θερμοκηπίου, η μείωση βιοποικιλότητας, η ατμοσφαιρική ρύπανση, η μόλυνση του νερού κ.α. Θα περιλαμβάνεται η υφιστάμενη νομοθεσία για τον έλεγχο ρύπανσης και προστασία του περιβάλλοντος, η παρουσίαση θεμάτων σχετικών με τη διαχείριση πρώτων υλών και αποβλήτων σε σχέση με τις πρακτικές της κυκλικής οικονομίας, ο σχεδιασμός περιβαλλοντικών έργων, η ευαισθητοποίηση τρίτων (προμηθευτών και πελατών) στην περιβαλλοντική προστασία μέσω της εφοδιαστικής αλυσίδας, καθώς και θέματα περιβαλλοντικών ελέγχων.
Ειδικότερα θα δίνεται έμφαση στην εφαρμογή των Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ανάπτυξη συνιστωσών, δημιουργία ομάδων – ευαισθητοποίηση, περιβαλλοντική ανάλυση, σχεδιασμός πολιτικής περιβάλλοντος, ορισμός στόχων, σχεδιασμός προγράμματος, ανάπτυξη διαδικασιών, εσωτερικός έλεγχος, περιβαλλοντική δήλωση), καθώς και στην πιστοποίηση τους (διαδικασίες, ανάλυση κόστους/οφέλους, έλεγχοι, κλπ.). Περιβαλλοντική ηθική

Σκοπός του μαθήματος είναι να εισάγει το φοιτητή στην ευρύτερα στην έννοια της ασφάλειας έναντι διακριτών κινδύνων στον εργασιακό χώρο. Διακρίνεται σε τρία μέρη, ανάλογα με τη φύση των κινδύνων για την ασφάλεια στην επιχείρηση.
α) Το πρώτο μέρος αφορά τη διαχείριση κινδύνων για την ασφάλεια των εργαζομένων κατά την εκτέλεση των εργασιών τους (εργατικά ατυχήματα). Περιλαμβάνει ανάλυση των ειδών εργατικών ατυχημάτων κατά την ταξινόμηση ESAW της Eurostat, των παραγόντων που επηρεάζουν το καθένα, των σχετικών προληπτικών μέτρων, καθώς και άλλων θεμάτων που αφορούν τη διαχείριση τους.
β) Το δεύτερο μέρος αφορά τη διαχείριση κινδύνων διεργασιών (Process Safety), με ιδιαίτερη έμφαση στους κινδύνους για τις χημικές διεργασίες. Περιλαμβάνει ανάλυση των βασικών κινδύνων, των σχετιζόμενων παραγόντων, καθώς και των βασικών θεμάτων που αφορούν τη διαχείριση τους. Επίσης αφορά τον κίνδυνο Τεχνολογικών ατυχημάτων μεγάλης έκτασης (ΤΑΜΕ) κατά τη διαχείριση (παραγωγή, αποθήκευση, μεταφορά) μεγάλων ποσοτήτων επικίνδυνων χημικών ουσιών. Ο στόχος είναι η απόκτηση γνώσεων στην εκτίμηση κινδύνων, στη λήψη τεχνικών και οργανωτικών μέτρων, στο σχεδιασμό διαδικασιών απόκρισης έκτακτης ανάγκης εντός και εκτός του βιομηχανικού χώρου, καθώς και στο σχετικό νομικό και κανονιστικό πλαίσιο.
Περιλαμβάνεται η εισαγωγή στα ΤΑΜΕ (πυρκαγιές, εκρήξεις, διαρροές χημικών ουσιών, ατυχήματα Natech), η παρουσίαση ιστορικών ΤΑΜΕ, το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο (Οδηγία Seveso III, μεταφορά επικίνδυνων εμπορευμάτων – ADR, Οδηγία ATEX – εκρηκτικά), η εκτίμηση και διαχείριση κινδύνων ΤΑΜΕ (εντοπισμός πηγών κινδύνου και ανάλυση επικινδυνότητας, τεχνικά μέτρα πρόληψης ή περιορισμού επιπτώσεων κινδύνων ΤΑΜΕ, ασφαλείς πρακτικές εργασίας, σύστημα διαχείρισης ασφάλειας), καθώς και ο σχεδιασμός απόκρισης έκτακτης ανάγκης (εντός και εκτός βιομηχανικής μονάδας)
γ) Το τρίτο μέρος αφορά τους κινδύνους από εξωγενείς απειλές (π.χ. επιθετικές ενέργειες, καιρικά φαινόμενα, Δημόσια Υγεία, κλπ) που μπορεί να επηρεάζουν άτομα, διεργασίες ή υποδομές και δεν μπορούν να εξισορροπηθούν από τα βασικά εργαλεία πρόληψης που διαθέτει η επιχείρηση. Περιγράφονται τα είδη των κινδύνων αυτών, οι βασικοί παράγοντες επηρεασμού και οι βασικές αρχές διαχείρισης τους. Επίσης αφορά στην παροχή εξειδικευμένων γνώσεων σχετικές με την προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας.

Το μάθημα αναπτύσσει γνώσεις και δεξιότητες στην εκτίμηση και διαχείριση κινδύνων, όπως απαιτείται για την αποτελεσματική επαγγελματική υγεία, ασφάλεια και περιβαλλοντική πρακτική. Το θεωρητικό μέρος του μαθήματος διακρίνεται σε δύο (2) διακριτά υπομέρη. Σκοπός του του πρώτου μέρους είναι να επιτρέψει στους φοιτητές να εντοπίσουν κινδύνους που μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στους ανθρώπους, τα φυτά και τα ζώα και να κατανοήσουν και να εκτιμήσουν τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. να αξιολογήσουν και να χαρακτηρίσουν τον κίνδυνο, ώστε να μπορούν να επινοηθούν κατάλληλες στρατηγικές για τον αποτελεσματικό μετριασμό και τη διαχείριση του περιβαλλοντικού κινδύνου. Οι φοιτητές θα είναι εξοπλισμένοι με τα εργαλεία και τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση του περιβαλλοντικού κινδύνου βάσει των αρχών που ορίζονται στα διεθνή και εθνικά ρυθμιστικά πλαίσια. Οι φοιτητές θα καθοδηγηθούν μέσω της πλήρους διαδικασίας σχεδιασμού και εφαρμογής ενός σχεδίου αξιολόγησης και διαχείρισης περιβαλλοντικών κινδύνων.
Οι βασικοί στόχοι του πρώτου μέρους του μαθήματος είναι:
Η κατανόηση και χρήση των βασικών εννοιών της οικολογικής εκτίμησης της επικινδυνότητας και του πλαισίου στο οποίο αναπτύσσεται – Η σύνδεση της με τις βασικές εφαρμογές της ανάλυσης ρίσκου σε ευρύτερο πλαίσιο Η κατανόηση της συνολικής διαδικασίας μέσα από την παρουσίαση ολοκληρωμένων παραδειγμάτων -Η δημιουργία από τους φοιτητές πλατφόρμας λήψης απόφασης για την διαχείριση του ρίσκου – Για την άρτια χρήση των θεωρητικών εργαλείων δίνονται παραδείγματα με την χρήση ειδικού λογισμικού – Ορισμός της οικολογικής εκτίμησης επικινδυνότητας. Στόχοι. Κύρια σημεία και παραδείγματα – Ιστορικά παραδείγματα. Περιγραφή του θεσμικού πλαισίου σε εθνικό, κοινοτικό και διεθνές επίπεδο -Η ανάγκη για οικοσυστημική προσέγγιση. Επισκόπηση του πιθανοθεωρητικού πλαισίου – Επισκόπηση αρχών μοντελοποίησης. Επισκόπηση πληθυσμιακών μοντέλων. Βασικές έννοιες στατιστικών μοντέλων. -Κινητική τοξικών και μοντέλα δόσης-αντίδρασης. Τρόποι επίδρασης τοξικών στους οργανισμούς -Μεθοδολογία εκτίμησης συγκέντρωσης τοξικών. -Αντιμετώπιση της αβεβαιότητας και της διακύμανσης. Μεθοδολογικό πλαίσιο για το διαχωρισμό των παραπάνω εννοιών και παραδείγματα από οικολογικά συστήματα. Ανάπτυξη μεθοδολογίας για χωρική ανάλυση.
-Γενικευμένες στατιστικές μέθοδοι εκτίμησης κινδύνου. Εισαγωγή στους πίνακες προβολής. Μοντέλα Probit-Logit δόσης- αντίδρασης. -Μοντέλα ατομοστραφή (individual-oriented), τεχνικές παραμετροποίησης και επαλήθευσης. Διαδικασία σύνδεσης πειραματικής με θεωρητική προσέγγιση -Επιδημιολογία και εκτίμηση επικινδυνότητας, βασικές αρχές. -Διαχείριση Επικινδυνότητας, παραδείγματα -Εφαρμογές Οικολογικής Εκτίμησης Επικινδυνότητας στη διατήρηση απειλουμένων ειδών (μοντέλα RAMAS Ecolab και RAMAS GIS) και οι σύγχρονες πρακτικές της επικοινωνίας του κινδύνου (risk communication).
Σκοπός του του δεύτερου μέρους είναι να επιτρέψει στους φοιτητές την εις βάθος κατανόηση , καθοδήγηση και μεθοδολογία σχετικά με τη χρήση της εκτίμησης κινδύνου ως εργαλείο για τον εντοπισμό, την αξιολόγηση και τον έλεγχο των κινδύνων στο χώρο εργασίας. Περιλαμβάνει Βασικές αρχές σχεδιασμού των κανόνων ασφαλείας στην εργασία. Πρωτόκολλα αξιολόγησης της ασφάλειας. Εργατικά ατυχήματα- παραδείγματα πρόληψης, αποφυγής. Παρουσίαση των βασικών αρχών ασφάλειας και προστασίας από εργατικά ατυχήματα στους κυριότερους τομείς παραγωγικής δραστηριότητας (πρωτογενής- δευτερογενής- τριτογενής δραστηριότητα).
Το μάθημα παρείχε λεπτομερή καθοδήγηση και μεθοδολογία σχετικά με τη χρήση της εκτίμησης κινδύνου ως εργαλείο για τον εντοπισμό, την αξιολόγηση και τον έλεγχο των κινδύνων στο χώρο εργασίας για τη δημιουργία ενός ασφαλούς και υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος στο χώρο εργασίας. Ο στόχος του μαθήματος είναι να εξοπλίσει τους συμμετέχοντες με τις γνώσεις και τις δεξιότητες που θα τους επέτρεπαν να εισαγάγουν ένα σύστημα για τη διενέργεια αξιολογήσεων κινδύνου στους χώρους εργασίας τους και τη διαδικασία διαχείρισης των αξιολογήσεων κινδύνου και να εκπαιδεύσουν άλλους στην αξιολόγηση και διαχείριση κινδύνων.
Το πρόγραμμα των μαθημάτων θα οδηγήσει στην θεωρητική εμπέδωση από τους συμμετέχοντες της διαδικασίας αξιολόγησης κινδύνου και στη συνέχεια θα βελτιστοποιήσουν αυτές τις δεξιότητες μέσω εφαρμογής αυτών με πρακτικά παραδείγματα στην αξιολόγηση κινδύνου στα πιο κοινά θέματα υγείας και ασφάλειας όπως η αξιολόγηση κινδύνου στο χώρο εργασίας, η ασφαλής εργασία σε ύψος, η ασφάλεια των μηχανημάτων, η χημική ασφάλεια και η διαχείριση Legionella.

Το μάθημα διακρίνεται σε τρεις βασικές ενότητες:
α) Εργονομικοί παράγοντες και ανάλυση. Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται οι βασικές αρχές της επιστήμης της Εργονομίας και το πλαίσιο εφαρμογής της. Θα αναλυθούν οι βασικοί παράγοντες και η επίδραση τους στην εργασία, οι βασικές αρχές και εργαλεία εργονομικής ανάλυσης (π.χ. KIM, QEC, κλπ.) και εργονομικού σχεδιασμού. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στις μεθόδους εκτίμησης καταπόνησης για μυοσκελετικές παθήσεις.
β) Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες στην εργασία. Στην ενότητα αυτή θα γίνει εισαγωγή στους κύριους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες στο χώρο εργασίας (στρες, εξουθένωση, εκφοβισμός, κλπ.) Θα αναλυθεί η επίδραση τους σε ψυχοκοινωνικά φαινόμενα στο χώρο εργασίας (σύνδρομο burnout, bullying/mobbing, παρενοχλήσεις, κλπ.) και οι βασικές αρχές διαχείρισης των φαινομένων και παραγόντων αυτών στην εργασία.
γ) Ανθρώπινος παράγοντας. Στην ενότητα αυτή θα γίνει ανάλυση των ανθρωπίνων παραγόντων και των κινδύνων που σχετίζονται με αυτόν και μπορούν να επιδρούν στην Ποιότητα, στην Περιβαλλοντική Ασφάλεια, στην Προστασία από εξωγενείς παράγοντες και στην Υγεία και Ασφάλεια της Εργασίας. Συγκεκριμένα, θα αναλυθούν οι βασικές προσεγγίσεις και τα σημαντικότερα μοντέλα Υποκειμενικής Αντίληψης Κινδύνου και Ανθρωπίνου Λάθους, τόσο σε ατομικό, όσο και σε συλλογικό πλαίσιο.
Θα παρουσιαστούν βασικές έννοιες (Κουλτούρα Ασφάλειας, Επικοινωνία Κινδύνου, κλπ.), καθώς και σχετικά εργαλεία και μεθοδολογίες (π.χ. Behavioral Based Safety). Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ενοτήτων αυτών (π.χ. οριζόντια επίδραση του στρες, του περιβάλλοντος εργασίας, κλπ.) θα συζητηθούν στα πλαίσια μιας ολιστικής προσέγγισης.